کاملترین راهنمای شناسایی و درمان آبله میمونی

آبله میمونی یک بیماری ویروسی نادر است که در ابتدا در میمون‌ها شناسایی شد و اولین موارد انسانی آن در سال ۱۹۷۰ در آفریقا گزارش شد. با این حال، طی سال‌های اخیر، این بیماری از مناطق بومی خود در آفریقای مرکزی و غربی فراتر رفته و به سایر نقاط جهان از جمله ایران نیز رسیده است. این ویروس به دلیل جهش‌های ژنتیکی جدید، نگرانی‌های جهانی را افزایش داده است.

طبق آخرین اخبار منتشر شده در ایران، کشور ما همچنان در سطح هشدار پایین سازمان بهداشت جهانی قرار دارد و تاکنون موردی از انتقال محلی آبله میمونی در ایران گزارش نشده است. با این وجود، وزارت بهداشت اقدامات پیشگیرانه‌ای را برای کنترل این بیماری در مرز‌ها و در میان مسافران از مناطق پرخطر اعمال کرده است. این تمهیدات شامل نظارت دقیق بر مسافران ورودی از کشور‌هایی مانند جمهوری دموکراتیک کنگو و کشور‌های اروپایی است که در آن‌ها شیوع بالای این بیماری گزارش شده است.

علائم آبله میمونی شامل تب، سردرد، درد‌های عضلانی، و بروز جوش‌های پوستی برجسته است که ممکن است کل بدن را درگیر کند. این علائم معمولاً پس از یک دوره نهفتگی ۶ تا ۱۳ روزه بروز می‌کنند و در مواردی می‌توانند منجر به عوارض جدی مانند ذات‌الریه یا حتی مرگ شوند.

درمان آبله میمونی عمدتاً حمایتی است، اما در صورت نیاز، از دارو‌های ضدویروسی نیز استفاده می‌شود. با توجه به گسترش جهانی این بیماری و احتمال ورود آن به ایران، آگاهی عمومی و انجام اقدامات پیشگیرانه از جمله واکسیناسیون، اهمیت بالایی دارد. این مقاله تلاش می‌کند تا با ارائه اطلاعات جامع و به‌روز، به افزایش آگاهی عمومی درباره آبله میمونی و راهکار‌های مؤثر برای مدیریت و پیشگیری از آن بپردازد.

اما به شدت توصیه می شود پیش از مطالعه ادامه ی مقاله این کلیپ مهم را از آقای دکتر محمد رضا صالحی، متخصص عفونی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران که درباره ویروس آبله میمون (mpox) صحبت می کنند با دقت تماشا کنید:

 

منشأ بیماری

آبله میمونی اولین بار در سال ۱۹۵۸ در میان میمون‌هایی که برای تحقیقات آزمایشگاهی نگهداری می‌شدند، شناسایی شد. با اینکه این ویروس ابتدا در حیوانات شناسایی شد، در سال ۱۹۷۰ اولین موارد انسانی آن در جمهوری دموکراتیک کنگو گزارش شد. این بیماری به عنوان یکی از اعضای خانواده ویروس‌های ارتوپاکس‌ویروس، دارای شباهت‌هایی با ویروس آبله است، اما با شدت و میزان کشندگی کمتری ظاهر می‌شود.

توزیع جغرافیایی

در ابتدا، آبله میمونی به طور عمده در مناطق دورأفتاده آفریقای مرکزی و غربی، به ویژه در نزدیکی جنگل‌های بارانی استوایی، مشاهده می‌شد. این مناطق به دلیل نزدیکی به زیستگاه‌های طبیعی میمون‌ها و جوندگان، که میزبان اصلی ویروس هستند، محل اصلی شیوع بیماری بودند. اما در دهه‌های اخیر، با گسترش سفر‌های بین‌المللی و افزایش تعاملات جهانی، این بیماری از مرز‌های بومی خود فراتر رفته و به سایر نقاط جهان از جمله اروپا، آمریکا و اخیراً به برخی از کشور‌های آسیایی نیز گسترش یافته است.

سوالات متداول در مورد آبله میمونی

ویروس‌شناسی و سویه‌های آبله میمونی

ویروس آبله میمونی به جنس ارتوپاکس‌ویروس از خانواده پاکس‌ویریده تعلق دارد. این ویروس‌ها از نظر ساختار ژنتیکی به ویروس آبله شباهت دارند و می‌توانند عفونت‌هایی مشابه اما خفیف‌تر ایجاد کنند. ویروس آبله میمونی یکی از اعضای اصلی این جنس است که علاوه بر انسان، می‌تواند طیف گسترده‌ای از حیوانات را نیز آلوده کند.

سویه‌ها

ویروس آبله میمونی به دو سویه اصلی تقسیم می‌شود: سویه آفریقای غربی و سویه آفریقای مرکزی (حوضه کنگو). سویه آفریقای مرکزی معمولاً با شدت بیشتری همراه است و نرخ مرگ و میر بالاتری دارد، در حالی که سویه آفریقای غربی عموماً علائم خفیف‌تری ایجاد می‌کند و کمتر کشنده است. این تفاوت‌ها در شدت بیماری و نرخ مرگ و میر، از اهمیت ویژه‌ای در کنترل و پیشگیری از شیوع بیماری برخوردار است.

تغییرات ژنتیکی

در سال‌های اخیر، گزارش‌هایی از جهش‌های ژنتیکی در ویروس آبله میمونی منتشر شده است که از جمله آن‌ها می‌توان به جهش در سویه “1b” اشاره کرد. این تغییرات ژنتیکی باعث افزایش توانایی انتقال ویروس و شاید تغییر در شدت علائم بیماری شده‌اند. این موضوع نگرانی‌هایی را در سطح جهانی ایجاد کرده است، زیرا می‌تواند به گسترش سریع‌تر و غیرقابل پیش‌بینی‌تر بیماری منجر شود. مطالعه بیشتر روی این جهش‌ها و تأثیرات آن‌ها بر انتقال و شدت بیماری، از اهمیت بالایی برخوردار است.

انتقال بیماری آبله میمونی چگونه است؟

انتقال از حیوان به انسان

ویروس آبله میمونی به طور معمول از طریق تماس مستقیم با حیوانات آلوده مانند جوندگان و میمون‌ها به انسان منتقل می‌شود. این انتقال ممکن است از طریق گاز گرفتن، خراشیدن، تماس با مایعات بدنی حیوانات یا مصرف گوشت آلوده و به‌خوبی پخته نشده اتفاق بیفتد.

انتقال انسان به انسان

انتقال ویروس آبله میمونی بین انسان‌ها عمدتاً از طریق تماس مستقیم با ضایعات پوستی، مایعات بدنی، قطرات تنفسی، یا اشیاء آلوده مانند لباس‌ها و ملافه‌ها صورت می‌گیرد. تماس نزدیک مانند بوسیدن، رابطه جنسی، و یا حتی استفاده از وسایل شخصی مشترک نیز می‌تواند منجر به انتقال بیماری شود.

احتمال انتقال هوابرد

مطالعات در حال انجام نشان می‌دهند که احتمال انتقال ویروس از طریق هوا (هوابرد) ممکن است وجود داشته باشد، اما این نوع انتقال به مراتب کمتر از تماس مستقیم یا غیرمستقیم با ضایعات پوستی است. هنوز نیاز به تحقیقات بیشتری برای تأیید این مسیر انتقال وجود دارد.

ملاحظات ویژه

ویروس آبله میمونی می‌تواند از مادر به جنین در دوران بارداری، یا در حین زایمان و حتی پس از تولد از طریق تماس پوست به پوست منتقل شود. این موضوع به ویژه برای زنان باردار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا می‌تواند منجر به عوارض جدی برای جنین شود.

علائم و نشانه‌های ابتلا به آبله میمونی

• دوره نهفتگی

دوره نهفتگی آبله میمونی معمولاً بین ۶ تا ۱۳ روز است، اما ممکن است این دوره در برخی موارد بین ۵ تا ۲۱ روز نیز متغیر باشد. این دوره زمانی است که فرد آلوده شده اما هنوز علائم بیماری را نشان نداده است.

• علائم اولیه

علائم اولیه آبله میمونی شامل تب، سردرد، درد‌های عضلانی، کمردرد، و لنفادنوپاتی (تورم غدد لنفاوی) می‌شود. این علائم مشابه علائم بسیاری از بیماری‌های ویروسی دیگر است، که تشخیص دقیق بیماری را چالش‌برانگیز می‌کند.

• پیشرفت بیماری

با پیشرفت بیماری، بثورات پوستی به صورت ضایعاتی از نوع ماکول و پاپول (لکه‌های برجسته روی پوست) ظاهر می‌شوند. این ضایعات معمولاً از صورت شروع شده و به سایر قسمت‌های بدن از جمله کف دست‌ها، کف پا‌ها و اندام تناسلی گسترش می‌یابند.

• شدت

شدت بیماری می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. در موارد شدید، ممکن است عوارض جدی مانند عفونت‌های ثانویه، ذات‌الریه، یا آنسفالیت (التهاب مغز) رخ دهد که نیاز به مراقبت‌های پزشکی فوری دارند. (برای آشنایی با بیماری های دیگر مانند عفونت ریه هم در سالم باشی مقالات مختلفی داریم)

نحوه ی تشخیص آبله میمونی

تشخیص آبله میمونی معمولاً از طریق آزمایش PCR انجام می‌شود که به شناسایی DNA ویروسی کمک می‌کند. این آزمایش در آزمایشگاه‌های تخصصی انجام می‌شود و نتایج دقیق آن برای تأیید تشخیص ضروری است.

تشخیص آبله میمونی باید از سایر بیماری‌هایی که علائم مشابهی دارند، مانند آبله‌مرغان، آبله و سایر بیماری‌های وزیکولی (مانند بیماری‌های همراه با راش‌های پوستی) متمایز شود. این تشخیص‌های افتراقی معمولاً با ترکیبی از معاینات بالینی و آزمایش‌های آزمایشگاهی انجام می‌شود.

نحوه ی درمان  آبله میمونی

درمان آبله میمونی به‌طور عمده حمایتی است، به این معنا که تمرکز بر تسکین علائم و کمک به بدن برای مقابله با ویروس است. مراقبت‌های حمایتی شامل هیدراسیون (افزایش مصرف مایعات)، استفاده از دارو‌های تب‌بر مانند استأمینوفن برای کاهش تب، و دارو‌های ضد درد برای تسکین درد‌های عضلانی و سردرد می‌باشد. این اقدامات به بدن کمک می‌کنند تا دوره بیماری را بهتر طی کند و از بروز عوارض جدی جلوگیری شود.

درمان‌های ضدویروسی

در موارد شدیدتر آبله میمونی، ممکن است نیاز به استفاده از دارو‌های ضدویروسی باشد. از جمله این دارو‌ها می‌توان به تکوویریمات (TPOXX)، سیدوفوویر، و برین‌سیدوفوویر اشاره کرد. تکوویریمات به‌عنوان یک داروی اختصاصی برای درمان عفونت‌های ارتوپاکس‌ویروس‌ها مانند آبله و آبله میمونی در اتحادیه اروپا و ایالات متحده تأیید شده است. این دارو‌ها معمولاً برای بیمارانی که در معرض خطر بالای عوارض جدی هستند یا علائم شدیدی دارند، تجویز می‌شود.

کنترل عفونت

برای جلوگیری از گسترش آبله میمونی، بیماران باید تا زمانی که تمامی ضایعات پوسته‌پوسته شده و پوست جدید در زیر آن‌ها تشکیل شده است، در ایزولاسیون بمانند. این امر به‌ویژه در محیط‌های بیمارستانی و خانگی بسیار مهم است تا از انتقال ویروس به دیگران جلوگیری شود. استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) مانند ماسک و دستکش برای کسانی که با بیماران در تماس هستند، الزامی است.

پیشگیری و واکسیناسیون آبله ی میمونی

واکسیناسیون

واکسیناسیون نقش مهمی در پیشگیری از آبله میمونی دارد. واکسن‌های آبله مانند ACAM2000 و JYNNEOS که در گذشته برای پیشگیری از آبله استفاده می‌شدند، در برابر آبله میمونی نیز مؤثر هستند. این واکسن‌ها به‌ویژه برای افرادی که در معرض خطر بالای ابتلا به این بیماری قرار دارند، مانند کادر درمانی و کسانی که با بیماران آلوده در تماس هستند، توصیه می‌شود. هرچند ذخایر این واکسن‌ها محدود است، اما در صورت در دسترس بودن، می‌تواند از گسترش بیماری جلوگیری کند.

راهنمایی‌های WHO

سازمان بهداشت جهانی (WHO) راهکار‌های مشخصی برای واکسیناسیون در دوران شیوع آبله ی میمونی ارائه داده است. این راهکار‌ها شامل اولویت‌بندی گروه‌های پرخطر برای دریافت واکسن و افزایش دسترسی به واکسن‌ها در مناطق آسیب‌پذیر است. واکسیناسیون گسترده در مناطق با شیوع بالا، به‌ویژه در کشور‌های آفریقایی و مناطق پرخطر دیگر، یکی از استراتژی‌های کلیدی برای کنترل شیوع بیماری است.

اقدامات بهداشت عمومی

علاوه بر واکسیناسیون، نظارت دقیق بر موارد ابتلا، قرنطینه بیماران و افراد مشکوک، و کمپین‌های آگاهی عمومی از جمله اقدامات بهداشت عمومی برای جلوگیری از شیوع آبله میمونی است. این اقدامات شامل اطلاع‌رسانی به جامعه درباره علائم بیماری، راه‌های انتقال، و اهمیت رعایت بهداشت فردی و اجتماعی می‌باشد. همچنین، اعمال تمهیدات مرزی برای جلوگیری از ورود بیماری به کشور‌ها، به‌ویژه در نقاط پرخطر، از دیگر اقدامات مهم در این زمینه است.

شیوع جهانی در سال ۲۰۲۲ و 2023 و 2024

در سال ۲۰۲۲، آبله ی میمونی به طور غیرمنتظره‌ای در خارج از آفریقا شیوع پیدا کرد و مواردی در اروپا، آمریکا، و آسیا گزارش شد. این گسترش جهانی، نگرانی‌های جدیدی درباره کنترل و پیشگیری از این بیماری ایجاد کرده است. کشور‌های متعددی اقدامات اضطراری برای مقابله با شیوع این بیماری انجام داده‌اند، از جمله واکسیناسیون عمومی و اعمال قرنطینه‌های سختگیرانه.

تأثیر بر سیستم‌های بهداشتی

شیوع آبله میمونی در سال ۲۰۲۲ فشار زیادی بر سیستم‌های بهداشتی، به‌ویژه در کشور‌های کم‌منابع وارد کرده است. این بیماری به دلیل ماهیت مسری و احتمال ایجاد عوارض جدی، نیازمند منابع زیادی برای مدیریت و کنترل است. در کشور‌های پرمنابع نیز، افزایش بار بیمارستان‌ها و نیاز به تست‌های تشخیصی، چالش‌های قابل‌توجهی ایجاد کرده است.

مقایسه آبله میمونی با سایر بیماری‌های ویروسی

آبله میمون در مقابل آبله

آبله میمونی و آبله هر دو از خانواده ارتوپاکس‌ویروس‌ها هستند و علائم مشابهی مانند بثورات پوستی ایجاد می‌کنند. اما آبله میمونی معمولاً با شدت کمتری همراه است و نرخ مرگ‌ومیر پایین‌تری دارد. همچنین، آبله به‌طور کامل ریشه‌کن شده است، در حالی که آبله ی میمونی هنوز در برخی مناطق بومی است.

آبله میمون در مقابل کرونا

آبله ی میمونی و کرونا از نظر دینامیک انتقال و واکنش عمومی تفاوت‌های چشمگیری دارند. در حالی که کرونا عمدتاً از طریق قطرات تنفسی و انتقال هوابرد گسترش می‌یابد، آبله میمونی بیشتر از طریق تماس مستقیم با ضایعات پوستی یا مایعات بدنی منتقل می‌شود. همچنین، آبله میمونی به دلیل ماهیت ویروسی متفاوت، نرخ انتقال پایین‌تری دارد و واکسن‌های موجود می‌توانند به طور مؤثر از شیوع آن جلوگیری کنند.

سخن آخر

آبله میمونی با وجود اینکه یک بیماری نادر است، اما به دلیل گسترش جهانی اخیر و جهش‌های ژنتیکی جدید، به یک نگرانی جدی تبدیل شده است. مراقبت‌های حمایتی، پیشگیری از طریق واکسیناسیون، و آگاهی عمومی، ابزار‌های کلیدی در مقابله با این بیماری هستند. با ادامه هوشیاری و همکاری جهانی، می‌توان از گسترش بیشتر آبله ی میمونی جلوگیری کرد و به حفظ سلامت عمومی کمک نمود.